Op zoek naar een president - Obama en ras

Kunnen opzwepende woorden van de kansel een presidentcampagne doen ontsporen? Sinds een week bevindt pastor Jeremiah Wright - de parochieherder en geestelijke leider van de zwarte presidentskandidaat Barack Obama - zich in het oog van een politieke storm die Obama op zijn minst ernstige averij kan bezorgen. De uitspraken van Wright deden blank Amerika opschrikken en brachten ras als thema waar Barack het allerminst wil hebben: in het centrum van de verkiezingscampagne.

Een paar van pastor Wrights controversiële uitspraken:

We hebben Hiroschima gebombardeerd. We hebben Nagasaki gebombardeerd. We hebben er heel wat méér gedood dan de duizenden in New York en het Pentagon en we hebben niet verpinkt. (September 2001)

We hebben het staatsterrorisme tegen de Palestijnen en de zwarte Zuidafrikanen gesteund, en nu zijn we verontwaardigd omdat wat we anderen in het buitenland hebben aangedaan zich als een boemerang tegen ons keert. Loontje komt om zijn boontje. (September 2001)

De regering geeft ze drugs en bouwt grotere gevangenissen (...) en zou dan willen dat ze zingen: "God zegene Amerika" Nee! Nee! Nee! God vervloeke Amerika... voor het doden van onschuldige mensen. God vervloeke Amerika omdat het zijn eigen burgers als minder dan menselijke wezens behandelt. God vervloeke zolang Amerika probeert God en Almachtig te spelen. (April 2003)

Deze en andere opruiende woorden hebben voor blank Amerika alle oeroude onderdrukte angsten voor de zwarte man weer tot leven gewekt. De reacties lieten nog maar eens zien dat de segregatie ondanks de schijn van het tegendeel levend en wel is. De videoclips van Wrights uitspraken die dagenlang op alle schermen te zien waren boden blank Amerika een glimp op wat in zwarte kerken over heel het land wekelijkse kost is. De radicale taal van Jeremiah Wright klinkt weldenkend Amerika in de oren als vloeken in de kerk - maar hij zegt alleen maar hardop wat duizenden zwarte Amerikanen denken.

Barack Obama kwam daardoor in de weinig benijdenswaardige positie tussen hamer en aambeeld terecht. Hij kan pastor Jeremiah Wright niet afzweren - niet alleen vanwege hun persoonlijke vriendschap - maar omdat hij op die manier zichzelf zou vervreemden van de zwarte gemeenschap in haar geheel. Barack heeft zijn hele campagne erop gericht de blank-zwarttegenstelling te overstijgen. Hij weigert de rol van Zwarte Kandidaat maar hij kan het zich niet veroorloven de overweldigende steun van zwart Amerika te verliezen. Net zo min als hij president kan worden zonder de stem van de blanke man en vrouw.

Barack hield - om de storm tot bedaren te brengen - in Philadelphia een hele toespraak gewijd aan ras en racisme. Een ijzersterke toespraak als je het mij vraagt en zelfs het aartsconservatieve Fox News had waarderende woorden voor Obama's brede humanistische visie en voor zijn historisch perspectief. Zoals hij in het verleden al had gedaan nam de presidentskandidaat duidelijk afstand van het taalgebruik van Wright, maar hij weigerde tegelijk zijn vriend en geestelijke leider te desavoueren. Hij trok een parallel met zijn eigen (blanke) grootmoeder die volgens hem ooit heeft toegegeven dat ze wel eens bang is van een zwarte man op straat en die wel vaker stereotype uitspraken deed die mij deden ineenkrimpen - aldus Obama. Ik kan Jeremiah Wright evenmin als mijn groomoeder desavoueren zei hij.

Heel behendig was ook de manier waarop Obama in gelijke mate begrip toonde voor zowel de zwarte als de blanke woede , maar er tegelijk aan toevoegde dat die woede zowel voor blank als zwart contraproductief werkt. De zwarte woede die springlevend is en niet alleen in kerken maar in kapsalons en aan koffietafels te horen valt: over de erfenis van slavernij, discriminatie, armoede en vernedering. En de blanke woede van hen die onderaan de maatschappelijke ladder staan en zich vaak de dupe voelen van positieve maatregelen ten gunste van slachtoffers met een andere huidskleur.

Obama's speech was boven alles een uitdrukking van zijn onwankelbaar geloof in Amerika, het geheel dat groter en grootser is dan de samenstellende delen . Hij ziet zijn eigen biografie als het levende bewijs dat het mogelijk is de bittere tegenstellingen in de Amerikaanse samenleving te overstijgen, al gaf hij toe dat hij niet zo naïef is te geloven dat één enkele verkiezingscampagne of één enkele kandidaat in staat zou zijn de wonden van het verleden te helen.

Obama gelooft in de kracht van woorden, maar woorden van iemand uit zijn eigen intieme kring keren zich nu tegen hem. Het is gefundenes Fressen voor de rechtse bloggers en radiofiguren a la Rush Limbaugh, maar ook voor fatsoenlijk rechts - de conservatieve columnisten in de kwalititeitskranten die de woorden van Wright nu als munitie tégen Obama gebruiken. De salvo's van de laatste weken geven een voorsmaakje van het spervuur dat Obama in de algemene verkiezingen in het najaar kan verwachten.

Bron: www.knack.be